Ο Καρυοθραύστης, το μπαλέτο των Χριστουγέννων!
Τα Χριστούγεννα έφτασαν και για τους λάτρεις του μπαλέτου αυτό σημαίνει… Nutcracker season! Ας δούμε λοιπόν την ιστορία του απόλυτου χριστουγεννιάτικου μπαλέτου και ενός από τα δημοφιλέστερα όλων των εποχών!
ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
Η γνωστή σε όλους μας ιστορία του Καρυοθραύστη βασίζεται στο παραμύθι Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών, που έγραψε ο Γερμανός συγγραφέας Ερνστ Χόφμαν το 1816. Στην αρχική του μορφή το παραμύθι ήταν ιδιαίτερα σκληρό και βίαιο, όπως ήταν τα περισσότερα παραμύθια της εποχής. Το 1844, ο Αλέξανδρος Δουμάς ο πρεσβύτερος διασκεύασε την ιστορία και την μετέτρεψε σ’ ένα πολύ τρυφερό παιδικό παραμύθι, όπως το ξέρουμε και μέχρι σήμερα.
ΤΟ ΜΠΑΛΕΤΟ
Το πρώτο μπαλέτο του Καρυοθραύστη δημιουργήθηκε το 1891, για τα Αυτοκρατορικά Μπαλέτα της Αγίας Πετρούπολης. Ο Ρώσος συνθέτης Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι συνεργάστηκε με τον μεγάλο χορογράφο Μάριους Πετιπά για να δημιουργήσουν ένα μπαλέτο σε δύο πράξεις και τρεις σκηνές, που έμελλε να γίνει ένα από τα δημοφιλέστερα έργα στην ιστορία του μπαλέτου.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ιστορία διαδραματίζεται την παραμονή των Χριστουγέννων, στη γιορτή στο σπίτι της μικρής Κλάρας. Ο νονός της, ο τρομακτικός παιχνιδοποιός Ντροσελμάγιερ της χαρίζει ένα περίεργο δώρο: έναν ξύλινο στρατιώτη που λειτουργεί ως καρυοθραύστης. Όταν η γιορτή τελειώνει και οι καλεσμένοι φεύγουν, η Κλάρα αποκοιμιέται στο σαλόνι, αγκαλιά με τον Καρυοθραύστη. Το ρολόι χτυπάει μεσάνυχτα και το κορίτσι μεταφέρεται σ’ έναν παραμυθένιο κόσμο όπου ο Καρυοθραύστης και όλα τα παιχνίδια ζωντανεύουν και πολεμούν μια στρατιά ποντικιών που εισβάλλουν στο δωμάτιο. Ο Καρυοθραύστης κερδίζει τη μάχη και μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα.
Στη δεύτερη πράξη, η Κλάρα και ο Καρυοθραύστης ξεκινούν για ένα μαγικό ταξίδι: από τη Βασίλισσα του Χιονιού μέχρι τη χώρα των Ζαχαρωτών. Σύντομα όμως ξημερώνει, η Κλάρα ξυπνά και ο πρίγκιπας έχει μεταμορφωθεί και πάλι σε ξύλινο Καρυοθραύστη…
Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ
Η πρεμιέρα του Καρυοθραύστη έγινε στο θέατρο Μαρίνσκι στις 18 Δεκεμβρίου του 1892, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Η χορογραφία και η πλοκή του έργου θεωρήθηκαν πολύπλοκες και δυσνόητες για τους θεατές. Παρόλα αυτά, θεατές και κριτικοί αναγνώρισαν το μεγαλείο της μουσικής του Τσαϊκόφσκι. Ο ίδιος ο Τσαϊκόφσκι δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένος με το έργο. Σε μια επιστολή του αναφέρει ότι ‘παρά τη μεγαλοπρέπεια, το έργο είναι κάπως βαρετό.’ Επίσης έβρισκε τη μουσική του πολύ κατώτερη από τη μουσική για την Ωραία Κοιμωμένη που είχε γράψει δύο χρόνια νωρίτερα.
Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ
Μετά τη χλιαρή υποδοχή του στο πρώτο ανέβασμα, ο Καρυοθραύστης βρέθηκε για πολύ καιρό στα αζήτητα… Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά εκτός Ρωσίας το 1934 στο Λονδίνο και χρειάστηκε να περάσουν άλλα δέκα χρόνια για να ανέβει για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, από το San Francisco Ballet. Άρχισε να γνωρίζει επιτυχία πολύ αργότερα, όταν το 1954 ο μεγάλος χορογράφος George Balanchine αναβίωσε το έργο με δικιά του χορογραφία για το New York City Ballet. Οι περισσότερες εκδοχές του Καρυοθραύστη από τότε και μέχρι σήμερα είναι βασισμένες στη χορογραφία του Balanchine. Σήμερα θεωρείται το πιο δημοφιλές μπαλέτο με τις περισσότερες παραγωγές ανά τον κόσμο. Κάθε χρόνο, την περίοδο των Χριστουγέννων αναρίθμητες ομάδες και σχολές μπαλέτου σε όλο τον κόσμο ανεβάζουν το δικό τους Καρυοθραύστη!
Δείτε εδώ έναν πρόσφατο Καρυοθραύστη από το Θέατρο Μαρίνσκι:
Και εδώ την παλαιότερη κινηματογραφική εκδοχή του George Balanchine, που είναι ιδιαίτερα ευχάριστη και για παιδιά!
Φωτογραφία: Kohei Iwamoto and Lou Spichtig στον Καρυοθραύστη του Queensland Ballet’s, 2018, © David Kelly